KRĘTKOWICA KLESZCZOWA (BORELIOZA)

Krętkowica kleszczowa, rumień wędrujący lub choroba z Lyme są to różne nazwy dla jednej choroby – boreliozy wywoływanej przez bakterię krętka boreliozy (Borrelia burgdorferi) przenoszonego przez zakażone kleszcze w czasie pobierania krwi od człowieka. Choroba ta została opisana po raz pierwszy w 1975 roku na podstawie obserwacji i badań przeprowadzonych w miejscowości Old Lyme w USA, gdzie wystąpiło wówczas wiele takich zachorowań.
Niebezpieczeństwo zapadnięcia na nią może pojawić się wówczas, gdy kleszcz tkwił w skórze człowieka co najmniej 48 godzin. W przebiegu boreliozy możemy wyróżnić trzy okresy choroby.
I okres choroby zaczyna się zazwyczaj zmianami skórnymi o typie rumienia pełzającego. Na skórze pojawia się plama z charakterystycznym czerwonym brzegiem i przejaśnieniem w środku zmiany. Plama ta występuje zwykle w miejscu ukąszenia przez kleszcza i rozszerza się obwodowo przez okres kilku dni do kilku tygodni, po czym znika. Rumieniowi towarzyszy zwykle gorączka, uczucie ogólnego rozbicia i bóle mięśniowe. U około 30 procent zakażonych rumień wędrujący nie występuje, a pierwsze objawy choroby związane są już z jej późniejszym okresem.
Po kilku miesiącach, w II okresie choroby, dochodzi do rozsiewu krętka boreliozy siecią naczyń krwionośnych, a objawy zależą od narządowego umiejscowienia zmian. U około połowy zakażonych, nie leczonych antybiotykami osób, występują nawracające objawy zapalenia stawów z bolesnością i obrzękiem, które utrzymują się od kilku dni do kilku miesięcy. U 10-20 % może dojść do przewlekłego zapalenia stawów. W przebiegu boreliozy może dojść również do zmian w układzie nerwowym np. sztywności karku, bólów głowy, porażenia mięśni twarzy (dość często występuje porażenie nerwu twarzowego), drętwień, bólów korzeniowych, osłabienia lub niedowładów kończyn, zaburzeń psychicznych. Czasem może wystąpić zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia. Mogą również pojawiać się zmiany skórne.
III okres boreliozy zaczyna się w kilka-kilkanaście miesięcy lub później po okresie II i charakteryzuje się zmianami przewlekłymi: zapaleniem stawów, zapaleniem mózgu i rdzenia kręgowego, zapaleniem nerwu wzrokowego, zaburzeniami psychicznymi, neurologicznymi, zmianami skórnymi i zanikiem skóry.
U niektórych osób borelioza może przebiegać bezobjawowo, a jedynym dowodem przebycia zakażenia są dodatnie odczyny serologiczne.
Rozpoznanie choroby opiera się na wywiadzie dotyczącym ukąszenia przez kleszcza, zgłaszanych objawach (zwłaszcza wystąpieniu rumienia wędrującego) oraz na testach serologicznych krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego wykrywających przeciwciała anty-Borrelia. Testy te stają się najczęściej dodatnie dopiero po upływie 6 tygodni od zakażenia. Warto wspomnieć, że rutynowe badania laboratoryjne krwi i moczu w przypadku boreliozy nie wykazują żadnych charakterystycznych zmian.
Leczenie boreliozy polega na podaniu antybiotyków. Im wcześniej po zakażeniu zostaje wdrożone, tym szybszy i pełniejszy będzie powrót do zdrowia. Standardem jest podanie antybiotyku każdej osobie ukąszonej przez kleszcza, u której wystąpiły objawy rumienia wędrującego, niezależnie od wyniku testu serologicznego.

ZAPOBIEGANIE
Unikanie ukąszeń przez kleszcze (szczelne osłonięcie skóry ubraniem, stosowanie repelentów).
Dokładna kontrola skóry po powrocie z terenów zielonych.
Szybkie i umiejętne usunięcie kleszcza.
Kleszcza należy usuwać w całości, nie wolno go zgniatać ani kaleczyć. Nie należy go smarować masłem, olejem lub innym tłuszczem, gdyż w ten sposób zamyka się otwory oddechowe pasożyta. Kleszcze to pajęczaki – ich narząd oddychania to tchawki i przetchlinki umieszczone na odwłoku. W przypadku ich zatkania kleszcz dusi się i wymiotuje zawartością przewodu pokarmowego do ciała człowieka powodując jego zakażenie. Prawidłowe, skuteczne i bezpieczne postępowanie polega na usunięciu kleszcza za pomocą pincety. Należy go w tym celu uchwycić tuż za główką, a przed napełnionym krwią odwłokiem i wyciągnąć prosto, bez kręcenia.